Na 23 posiedzeniach Kolegium RIO w Łodzi podjęło 145 uchwał, z czego 133 to uchwały z zakresu spraw finansowych jednostek samorządu terytorialnego dotyczące 2001 r. i 2 uchwały z tego samego zakresu dotyczące budżetów roku poprzedniego (nie ujęte w tabeli), 6 zaś to uchwały dotyczące działalności Izby, 2 dotyczyły wniosków pokontrolnych, 2 rozpatrujące odwołania j.s.t od opinii Składów Orzekających.
W ramach sprawowanego nadzoru zbadano ogółem 4157 uchwał organów jednostek samorządu terytorialnego, w tym:
4.018 (96,5% wszystkich zbadanych) uchwał zostało przyjętych do protokołu bez uwag (w tym 36 uchwał związków międzygminnych, 35 uchwał województwa samorządowego, 158 uchwał miast na prawach powiatu, 460 uchwał organów powiatu i 3329 uchwał rad i zarządów gmin),
w 12 (0,3%) uchwałach Kolegium stwierdziło nieistotne naruszenie prawa,
w 107 (2,7%) przypadkach Kolegium uznało uchwały organów j.s.t. za nieważne i nieważne w części (poza tym dwie uchwały unieważnione w części patrz pkt. 4);
uchybienia mające charakter istotnego naruszenia prawa skutkujące wszczęciem postępowania nadzorczego w trybie art. 12 ustawy z dnia 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych (Dz. U. nr 85, poz. 428 z późn. zm.) stwierdzono w 14 (0,3%) uchwałach (w 12 przypadkach postępowanie umorzono w wyniku usunięcia uchybień, natomiast 2 Kolegium uznało za nieważne w części);
2 uchwały z zakresu spraw finansowych jednostek samorządu terytorialnego dotyczące budżetów roku poprzedniego;
2 uchwały - to odwołania j.s.t od opinii Składów Orzekających;
2 uchwały dotyczyły wniosków pokontrolnych.
W skład 4018 uchwał przyjętych do protokołu bez uwag wchodzą uchwały dotyczące:
uchwalenia budżetu - 190,
zmian budżetu i w budżecie - 1818,
procedury uchwalania budżetu - 2,
układu wykonawczego budżetu j.s.t., jego szczegółowości oraz zmian - 361,
absolutorium dla zarządu: w sprawie udzielenia - 190, oraz nieudzielenia - 5,
emitowania obligacji oraz określania zasad ich zbywania, nabywania i wykupu przez zarząd - 1,
zaciągnięcia pożyczek i kredytów długoterminowych - 225,
zobowiązań w zakresie podejmowania inwestycji i remontów o wartości przekraczającej granicę ustalaną corocznie przez radę - 12,
udzielania poręczeń majątkowych - 11,
uchwalenia planu przychodów i wydatków funduszy celowych - 9,
podatków i opłat lokalnych - 912,
zasad przyznawania dotacji dla podmiotów niepublicznych - 29,
w pozostałych sprawach - 253.
Nieistotne naruszenie prawa dotyczyło następujących uchwał:
6 uchwalających budżet,
5 uchwał zmieniających budżet,
1 w sprawie układu wykonawczego.
Nieprawidłowości występujące w uchwałach organów j.s.t. uznane jako nieistotne naruszenie prawa:
- wydatki zaplanowane w rozdziałach 90001 - 90003 nie zostały oznaczone jako dotacje przedmiotowe dla zakładów budżetowych - naruszenie przepisów art. 124 ust. 1 pkt 2 lit. a ustawy z dnia 26 listopada 1998 r o finansach publicznych (Dz.U. Nr 155, poz. 1014 z późn. zm.),
- błędna klasyfikacja budżetowa - naruszenie przepisów rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 18 lipca 2000 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów i wydatków oraz innych przychodów i rozchodów (Dz.U. Nr 59, poz. 688),
- brak zapisu, że uchwała budżetowa podlega ogłoszeniu w trybie przewidzianym dla aktów prawa miejscowego - naruszenie postanowienia art. 61 ust. 2 w związku z art. 42 ustawy o samorządzie gminnym (tekst jedn. z 1996 r. Dz.U. Nr 13 poz. 74 z późn. zm.),
- określenie w dochodach budżetu gminy wpływów za umieszczenie reklam przy drogach - naruszenie prawa art. 40 lit. "a" ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz.U. z 2000 r. Nr 71, poz. 838 z późn. zm.),
Uchwały unieważnione w części i w całości dotyczyły:
2 uchwały w sprawie uchwalenia budżetu (nieważność w części)
1 uchwała w sprawie zmiany budżetu,
5 uchwał w sprawie udzielenia absolutorium,
2 uchwały w sprawie nieudzielenia absolutorium,
10 uchwał w sprawie zaciągania pożyczek i kredytów długoterminowych,
4 uchwały w sprawie zasad przyznawania dotacji dla podmiotów niepublicznych,
83 uchwały w sprawie podatków i opłat lokalnych,
2 uchwały w pozostałych sprawach.
Najczęściej występujące nieprawidłowości w uchwałach unieważnionych w części lub w całości polegały na:
- sklasyfikowaniu wydatków na utrzymanie bazy lokalowej Stowarzyszenia Abstynentów klubu w dziale 851 - Ochrona zdrowia rozdz. 85154 - Przeciwdziałanie alkoholizmowi co stanowi sprzeczność z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. Nr 35, poz. 230 z późn. zm.),
- sporządzeniu planu finansowego gospodarstw pomocniczych w szczegółowości niezgodnej z przepisem art. 124 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r o finansach publicznych (Dz.U. Nr 155, poz. 1014 z późn. zm.) w zw. z § 40 ust. 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 29 grudnia 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad gospodarki finansowej jednostek budżetowych, zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych...(Dz.U. z 2000 r. Nr 122, poz.1333),
- upoważnieniu Zarządu przez Radę Gminy do dysponowania rezerwą budżetową przez co przekroczyła swoje kompetencje określone w art. 128 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r o finansach publicznych (Dz.U. Nr 155, poz. 1014 z późn. zm.),
- przyjęciu uchwały absolutoryjnej w głosowaniu tajnym - naruszenie art. 11 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r o finansach publicznych (Dz.U. Nr 155, poz. 1014 z późn. zm.) oraz art. 14 i 61 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym,
- uczestnictwie mniejszej liczby radnych niż wymaga tego ustawa w głosowaniu nad absolutorium – naruszenie art. 14 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym,
- braku wykazania przez Radę merytorycznego związku postanowienia uchwały o nieudzieleniu absolutorium z oceną wykonania budżetu za 2000 r. - sprzeczność z prawem tj. art. 12 pkt. 6 ustawy o samorządzie powiatowym oraz z art. 136 ust. 2 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 155, poz. 1014 z późn. zm.),
- naruszeniu art. 118 ust. 3 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r o finansach publicznych (Dz.U. Nr 155, poz. 1014 z późn. zm.), który nakłada na organ stanowiący j.s.t. zapewnienie jawności postępowania o udzielenie dotacji i jej rozliczania - natomiast uchwały w sprawie trybu postępowania o udzielenie dotacji, sposobu jej rozliczania oraz sposobu kontroli wykonywania zadania zleconego nie przewidywały elementów zapewniających tę jawność,
- upoważnieniu Zarządu przez Radę Gminy do zaciągnięcia długoterminowej pożyczki co stanowi naruszenie art. 18 ust. 2 pkt. 9 lit. c ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, z którego wynika, iż zaciąganie długoterminowych pożyczek i kredytów jest wyłączną kompetencją rady,
- zaciągnięciu pożyczki bez uprzedniego dokonania zmian w budżecie co stanowi sprzeczność z art. 48 ust. 1 pkt. 2 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r o finansach publicznych (Dz.U. Nr 155, poz. 1014 z późn. zm.),
- ustaleniu opłaty targowej za wjazd na teren targowiska pojazdów samochodowych w celu dokonania odbioru zakupionych towarów lub zwierząt - sprzeczność z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 roku o podatkach i opłatach lokalnych (Dz.U. Nr 9, poz. 31 z późn. zm.), zgodnie z którym pobór opłaty targowej związany jest wyłącznie z dokonywaniem sprzedaży na targowiskach,
- ustaleniu przez radę opłat administracyjnych za czynności objęte przepisami o opłacie skarbowej lub za inne czynności nie będące czynnościami urzędowymi wykonywanymi przez podległe organy - naruszenie art. 18 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 roku o podatkach i opłatach lokalnych (Dz.U. Nr 9, poz. 31 z późn. zm.),
- przyjęciu kryteriów podmiotowych dla różnicowania wysokości stawek podatku od nieruchomości - sprzeczność z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 roku o podatkach i opłatach lokalnych (Dz.U. Nr 9, poz. 31 z późn. zm.),
- zawieraniu postanowienia w uchwałach w sprawie podatków i opłat lokalnych, iż "uchwała podlega ogłoszeniu na tablicy ogłoszeń i wchodzi w życie z dniem podjęcia" co stanowi naruszenie art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych (Dz.U. Nr 62 poz. 718),
- braku określenia zasad poboru oraz terminów płatności opłaty administracyjnej - naruszenie art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 roku o podatkach i opłatach lokalnych (Dz.U. Nr 9, poz. 31 z późn. zm.),
- nieprecyzyjnym określeniu przez radę inkasenta jako osoby fizycznej, bez określenia cech indywidualizujących inkasenta, brak wyraźnego określenia w uchwale wysokości wynagrodzenia inkasenta - naruszenie art. 6 ust. 9, art. 14 pkt 3, art. 19 pkt 2 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 roku o podatkach i opłatach lokalnych (Dz.U. Nr 9, poz. 31 z późn. zm.),
- wprowadzeniu uchwałą przez radę ulg w podatkach lub opłatach lokalnych - art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 roku o podatkach i opłatach lokalnych (Dz.U. Nr 9, poz. 31 z późn. zm.).
W 12 uchwałach, w których stwierdzono naruszenie prawa, ale postępowanie umorzono z powodu usunięcia uchybień dotyczyło:
uchwalenia budżetu - 8,
zmian budżetu - 4.
Wskazane nieprawidłowości:
- pominięcie w planowanych dochodach budżetu dochodów z majątku gminy z tytułu czynszów najmu i dzierżawy komunalnego zasobu mieszkaniowego i użytkowego oraz na nie ujęciu w budżecie planowanych wydatków na utrzymanie tego zasobu - stanowi to naruszenie art. 109 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r o finansach publicznych (Dz.U. Nr 155, poz. 1014 z późn. zm.) w związku z art. 3 pkt. 8 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o dochodach j.s.t. w latach 1999 i 2000 Dz.U. Nr 150, poz. 983 z późn. zm.),
- braku ujęcia w dochodach podatku od czynności cywilnoprawnych - sprzeczne z art. 54 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym oraz art. 3 pkt. 1 lit. h ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o dochodach j.s.t. w latach 1999 i 2000 (Dz.U. Nr 150, poz. 983 z późn. zm.),
- zamieszczenie w budżecie po stronie wydatków kwoty przeznaczonej na partycypację gminy w dofinansowaniu zadania powiatu w zakresie badania gleb na terenie gminy - sprzeczne z art. 111 ust. 2 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r o finansach publicznych (Dz.U. Nr 155, poz. 1014 z późn. zm.) w związku z art. 5 ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U. nr 16, poz. 78),
- braku wskazania źródła pokrycia planowanego deficytu co stanowi naruszenie art. 124 ust. 1 pkt. 3 w związku z art. 112 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r o finansach publicznych (Dz.U. Nr 155, poz. 1014 z późn. zm.),
- zamieszczenie w budżecie wydatku na badanie gleb – naruszenie art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jednolity z 1996 r. Dz.U. Nr 13, poz. 74 z późn. zm.),
- dokonanie w uchwale organu wykonawczego zmian w planie wydatków w sposób powodujący zwiększenie ogólnej kwoty wydatków - naruszenie art. 128 ust. 2 pkt. 1 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r o finansach publicznych (Dz.U. Nr 155, poz. 1014 z późn. zm.) oraz art. 18 ust. 2 pkt. 4 oraz art. 30 ust. 2 pkt. 4 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym.
Dodatkowo w dwóch uchwałach j.s.t. Kolegium RIO w Łodzi stwierdziło kwalifikowane naruszenie prawa lecz nie nakazało w nich usunięcia nieprawidłowości gdyż dotyczyły zmian budżetów roku 2000.
W I półroczu 2001 r. Kolegium Izby zbadało 202 uchwały rad gmin w sprawie absolutorium, w tym: 195 uchwał w sprawie udzielenia zarządowi absolutorium (z czego 190 nie zawierało naruszenia prawa), 7 uchwał w sprawie nieudzielenia absolutorium zarządowi (z czego 5 nie zawierało naruszenia prawa, 2 Kolegium uznało za nieważne w całości).
Wszystkie jednostki będące pod nadzorem Regionalnej Izby Obrachunkowej w Łodzi uchwaliły swoje budżety w przewidzianym ustawowo terminie - nie zaistniała więc sytuacja, w której Kolegium Izby zobowiązane przepisami ustawy samorządowej i ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych, dokonałoby zastępczego ustalenia całego budżetu.
Zgodnie z art. 20 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych od uchwał Składów Orzekających służy odwołanie do Kolegium Izby. W I półroczu 2001 r. Kolegium rozpatrzyło tylko dwa takie odwołania. Odwołania te dotyczyły opinii składów w sprawie przedłożonego projektu budżetu j.s.t. na 2001 r.
W pierwszym przypadku Skład Orzekający wniósł uwagi dotyczące m.in. konieczności ujęcia w budżecie wpływów z tytułu czynszów najmu gminnych lokali mieszkalnych i wydatków związanych z ich eksploatacją oraz wynagrodzenia dla spółki za zarząd gminnym zasobem mieszkaniowym. Po rozpatrzeniu odwołania Kolegium utrzymało w mocy Opinię Składu.
W drugim przypadku Skład Orzekający wniósł uwagi dotyczące:
a) możliwości przekazywania z budżetu środków finansowych, związanych z funkcjonowaniem Punktu Konsultacyjnego Uniwersytetu Łódzkiego, sklasyfikowanych w dziale 803 - Szkolnictwo wyższe - w tym względzie Kolegium RIO w Łodzi uwzględniło odwołanie.
b) bezpośredniego finansowania z budżetu kosztów realizacji zadań przypisanych uczelni - Kolegium nie uwzględniło odwołania
W pierwszym półroczu 2001 r. pięć uchwał Kolegium RIO w Łodzi zostało zaskarżonych do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Do 30 czerwca 2001 r. Naczelny Sąd Administracyjny rozpatrzył dwie skargi.
Jedną skargę j.s.t. na uchwałę Kolegium RIO w Łodzi, NSA oddalił:
- skarga dotyczyła uwarunkowania wykorzystania przez zarząd j.s.t. środków pochodzących z zaciągniętego kredytu powyżej kwoty 2.000.000 zł od uzyskania pozytywnej opinii Komisji Budżetu i Finansów (naruszenie prawa polegało na sprzeczności z art. 30 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym oraz art. 92 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych).
Jedną skargę j.s.t. na uchwałę Kolegium NSA odrzucił:
- skarga dotyczyła przyjęcia uchwały w sprawie udzielenia absolutorium dla zarządu j.s.t. w głosowaniu tajnym (sprzeczność z art. 14 i art. 61 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. samorządzie gminnym oraz z art. 11 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych).
Trzy nie rozpatrzone przez NSA do dnia 30 czerwca 2001 r. skargi j.s.t. na uchwały Kolegium, dotyczyły:
- podjęcia uchwały w sprawie obniżenia ceny skupu żyta do podstawy obliczenia podatku rolnego na terenie j.s.t. bez konsultacji z NSZZ Rolników Indywidualnych "Solidarność" (sprzeczność z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 8 października 1982 r. o społeczno-zawodowych organizacjach rolników oraz § 1 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 5 maja 1983 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o społeczno-zawodowych organizacjach rolników);
- przyjęcia uchwały w sprawie udzielenia absolutorium dla zarządu j.s.t. w głosowaniu tajnym (sprzeczność z art. 14 i art. 61 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym oraz z art. 11 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych);
- przyjęcia uchwały w sprawie udzielenia absolutorium dla zarządu j.s.t. bez spełnienia wymogu dotyczącego obecności co najmniej połowy składu organu podczas głosowania (sprzeczność z art. 14 ustawy o samorządzie gminnym).
Ponadto NSA oddalił jedną skargę j.s.t., w której postępowanie toczyło się w roku poprzednim:
- skarga dotyczyła uchwalenia opłaty administracyjnej na rok 2000 (sprzeczność z art. 18 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych).
okta388